Two Women’s Poetic Love, on an Island Frozen in Time: Ümit Ünal on Love, Spells and All That - By N. Buket Cengiz - Film International

This interview has been published in Film International in October 2021. 

Love, Spells and All That (2019), the latest film of Ümit Ünal, an acclaimed director from Turkey who moved to Glasgow in 2020, has currently gained significant international acclaim receiving awards including Audience Award in Inside Out Toronto, Best Screenplay in Outfest LA, Best Film in Mostra Fire Barcelona, and Best Narrative Film in aGliff/ Prism in 2021, in addition to the Best Film award it received in 2020 in Istanbul Film Festival among various other national awards.

Born in 1965 in Turkey, Ünal wrote and directed nine feature films including Istanbul Tales (2004), Ara (2007), Gölgesizler (2008), The Voice (2010), The Pomegranate (2011), Serial Cook (2017). He has published five books: a collection of short stories, three novels and an autobiography. Themes related to class, as well as queer love, have often appeared in Ünal’s films, in one way or the other, and in his latest, he elaborates such themes where they intersect and reveal various facades of power dynamics in a class-based society. Together with this, Love, Spells and All That is an elegant love story rendered through a fascinating visual language.

In your film you take the melodrama cliché of the rich girl falling in love with the poor man and then, not only take it out of the heterosexual context and adapt to the homosexual one, but also play with its patterns, particularly in terms of conclusion/ending. With a rather modernist gesture you even make the ‘poor girl’ give a reference to the stereotype in the melodramatic old Turkish films… Can you tell us a little bit about your approach to this: can we say that in your film you rescue the theme from being a cliché and elaborate it as a topos?

In Turkey when you hear the phrase ‘Turkish Film’ you don’t automatically think of modern-day cinema produced in Turkey, but a certain genre of films that was made in 1960-70’s. Turkish film industry was at its height in those years and the films were incredibly popular, although most of them were copycats of the same old banal love stories, with their ultra-melodramatic style. Their treacly dialogues, pompous acting, poor production quality have been ridiculed and parodied many times but these films are still being watched eagerly on TV with a certain nostalgia of ‘good old days’. ‘Turkish film’ has turned into a phrase to indicate impossible coincidences, silly misunderstandings, awkward, tragi-comical situations. Although we joke and laugh about these old-fashioned films, they lie at the heart of our collective unconscious and every now and then you find someone saying: “This has turned into a Turkish film”.

What relates Love, Spells and all That to this tradition of melodrama is as little as my lead character’s joke in a scene: “Rich girl falls for the poor… girl”. When I was writing the screenplay, I realised that, my story, in a nutshell, sounds like one of those old films; and I wrote that bit of dialogue, comparing their love story with those melodramas. But a love story would never run like this in a melo from the 60’s. Two lesbian women would never be the lead characters anyway. And surely the writing/directing style of my film is nothing like “From Lips to The Heart” or “The Weeping”. But there is a very thin, neural link down there.

Place is a central element in your film. It is set in Büyükada, the largest of the tranquil Prince’s Islands. The island has an utterly distinct atmosphere: old mansions, no cars, yards in full blossom and stunning views of the Marmara Sea. It is a hideaway so close to Istanbul, just above an hour of a ferry ride, yet an entirely different universe. At the very opening scene of the film, we see Eren on the commuter ferry to the island with Istanbul in the background. Is this a love story inside or outside of Istanbul? As a director in whose work the city of Istanbul has had prominence, what would you tell us about that? Does the island’s peripheral position to Istanbul have a symbolic meaning in the story of the two lovers?

I’ve been living in Glasgow since January 2020, but before coming here I lived in Büyükada for five years, my “home” is still there. I imagined the story of this film and wrote the script when I was living there. The story couldn’t have taken place in a big city, I needed a small, limited place that you could leave and return. It could have been a distant small town in Anatolia. Büyükada is very close to the city but it is physically separate, life in there is very different from the rest of Istanbul. As you said it has a distinct aura, kind of frozen in time, because it is relatively ‘saved’ from the atrocious destruction and occupation of grey concrete blocks during the last 30-40 years in the rest of Istanbul. I looked at the old mansions, summer houses for the elites of the old times, and tried to imagine what stories they could have harboured. Questioning the injustice, inequalities has always been one of the main themes in my work. So, I dreamt of a story about two women getting even about a childhood love affair and the injustice around that. The injustice that eventually separated them, and destroyed the whole life of one of them, just because it was a ‘wrong’ kind of love. I thought the story could take place in one or two days with no flash-backs: Just two women walking around in an island where they spent their childhood, talking about their past, ghosts of the past, love and superstition. I go for long walks every day and I shaped the script during these walks, using my favourite locations of the island for each scene. After the film was launched, last summer I saw on Twitter a women’s collective was organising a picnic named after Love, Spells and All That. They were planning to walk the same route Eren and Reyhan took. That made me very happy.

Throughout the film you take your audience through layers of nostalgia. The setting itself is entirely nostalgic of course, a place where time seems to be frozen around a century ago; the story has nostalgia for the adolescent love at its center; and yet on another layer we have the two lovers’ own interest in the romanticism of the nostalgic: the love songs they used to sing together as teenagers actually belong to older generations, and Reyhan’s discourse in her love letters have an old-fashioned aura… Yet, through all that you manage not to let your film be a loud expression of nostalgia, you keep it in moderation. What was your stance on nostalgia, from the stage of writing the script to completing the shooting?

There is no end to nostalgia. We will always miss ‘good old days’ and if one could go back to those days they would find other people missing their own good old days. I always despised nostalgia and joked about overly nostalgic people. But lately our whole country is inevitably trapped in a deep nostalgia.  In a short span of 20 years, secular, westernised Turks (which I include myself) saw every institution, every pillar of modern Turkey being destroyed methodically by an autocratic religious government. The country we have now is not the Turkey where we grew up. Judiciary system, education, media, art are levelled. The destruction was physical as well: cities, villages, forests, rivers, agriculture, natural habitat all got affected. So, I can understand people (the ones who are not accomplices to that destruction) feeling nostalgic now, because I feel very nostalgic as well. But when you tell a story you have to be a bit more coolheaded and in tight control, especially if the story is about the past. So, I tightened the reins on my nostalgic self.

Your film has a mesmerizing visual language. Can you tell us a bit about it in terms of the inspirations, references? We also know that you made this film with a small budget, did you have technical difficulties in realizing your visual goals due to financial constraints?

Films with LGBT+ themes usually fail in the box office in Turkey, so the producers don’t want to hear about stories with LGBTQ+ characters in it. On top of that there is an ever-increasing oppression from the government over LGBTQ+ people and organisations. When I was writing the script, I knew this had to be a very small production. Making Love, Spells and All That, having a woman character say: “I’m in love with you” to another woman, showing them talk, drink, make love was only possible out of the mainstream industry. This film had to be made on a shoestring budget. I designed the script accordingly. I made a ‘trailer’ video for the film with my two leading actors on a winter day on the island. Then I shared it through social media, looking for financial support. Various people called, but in the end we became producing partners with Tayfur Aydın and Fuat Volkan. We shot the film with a hand held DSLR camera with natural light (and existing street lights) we didn’t use artificial lights. We didn’t have lorries, generators, dollies, drones, etc. The whole crew including the actors was 12 people. We didn’t even hire any extras, the people you see in the background all through the film are real people. As a tiny moveable crew, we walked around almost invisibly and shot the scenes quietly in real settings. So, compared to overly stylised, meticulously illuminated and colour-corrected films and TV works, this film has a fresh, ‘sincere’ look. My guess is, apart from the content of the film, most of the audience liked it for just this sincerity alone. I owe a lot to my DOP Türksoy Golebeyi, he took risks that other DOP’s in his calibre wouldn’t take. Most people in film industry are obsessed with a technical fetishism. More than their story, they care about their cameras, lenses, lights and all kind of equipment. I’m not like that. The story I’m telling is the thing I care about most. Technical aspects are of course very important and they make or break your project. But you can tell a story with two sticks and couple of rocks and if it is a good story, people will still eagerly listen to it.

Can we hear a little bit about your upcoming projects?

I’ve been working on a new feature film project called “Mrs. Kara Goes to Glasgow” for the last year and half. I wrote the first draft in English after I moved to Glasgow. A friend introduced me to an independent producer here and she liked the screenplay. We started working on it together. It is a psychological drama/thriller about a Turkish woman, a retired English teacher, looking for her son in Glasgow, who came here to study but went missing. As her search deepens things get stranger and more surreal. A son once she considered a clever, decent, and hardworking boy now feels like a stranger with his own secrets. There will be one Turkish actress as the main character, and the rest of the cast will be Scottish. If everything goes well this will hopefully be my 10th feature film as a director and first film in English. I’m pretty excited.

N. Buket Cengiz is a freelance writer who writes on culture and arts, focusing on music and cinema. She holds a PhD in Turkish Studies from Leiden University and works at Kadir Has University in Istanbul as a lecturer.

https://filmint.nu/umit-unal-love-spells-and-all-that-interview-n-buket-cengiz/

SUMMERTIME 

 “Summertime... Bu şarkının Ella Fitzgerald ve Louis Armstrong’un birlikte söyledikleri eski bir yorumu hayatımın belirsiz bir evreye girdiği o zor günlere sesinin rengini verdi. Kazancı Yokuşu’nda oturduğum karanlık apartman dairesinde mono bir teypten, sokaktaysam ‘walkman’den durmaksızın Summertime’ı dinliyordum. Summertime beni içine alıyordu, beni kışkırtıyordu, düşlere sürüklüyordu. Her seferinde parçanın ortasına doğru “Tamam bu son, artık dinlemem” diyordum ama Ella Fitzgerald son defa “Hush little baby” deyip arkadaki büyük orkestra son notaları çıkarınca, sıcak bir kucağa geri döner gibi yeniden başa alacağımı ve sonsuza kadar bu şarkının ılık havasına kapanıp yaşamak istediğimi anlıyordum.”

1987’de Amerikan Güzeli diye bir hikaye yazdım, bu itirafla başlıyordu. Jazz’ Best adında toplama bir kaseti askere giderken küçük bir dükkandan almıştım. Dört beş ay boyunca elimde sadece o standart parçalardan oluşmuş kaset vardı dinlemek için. 22 yaşındaydım. Karadeniz kıyısında bir denizci birliğinde “Katip-Er” olarak kısa dönem askerlik yapıyordum. 

Her şeyin gerçek muharipler için tasarlandığı bu topçu birliğinde her türden yazı-mazı işlerine tabii ki dapdaracık bir yer ayrılmıştı. Yazıhane dediğimiz oda ufak bir tuvaletten biraz daha büyüktü. Önümde daktilonun durduğu duvara dayalı bir sehpa, sandalyeye oturup biraz kaykılınca arkamdaki duvara değebiliyordum. Bir dosya dolabı da benimle birlikte bu daracık odayı paylaşıyordu. Dışarıda akıp giden güzel bir yaz vardı. bulunduğumuz tepenin aşağılarındaki plajdan, çocukluk günlerimden çok iyi hatırladığım kesintisiz bir cıvıltı geliyordu. Hergün neredeyse sekiz saat boyunca o loş yazıhaneden çıkmadan birliğe teslim olan, geç teslim olan, izne giden, terhis olan vs askerler hakkında; birliğin sabun, giysi, yiyecek istihkakları hakkında ve daha bir sürü şey hakkında rutin mektupları daktiloya çekiyordum; gelen-giden evrakı imzalara çıkarıyordum, gelenleri deftere kaydedip dosyalarına kaldırıyordum. Bir yandan da küçücük hoparlörlü bir gazeteci teybinden günde neredeyse sekiz saat Summertime’ı dinliyordum. 

Bu walkman büyüklüğünde mono teyp-radyo askerden önce son çalıştığım yönetmen olan Ertem Eğilmez’in hediyesiydi. Senaryo çalışırken doğaçlama oynadığı diyalogları kaydetmek için almıştık bu teybi, senaryo bitince de bana vermişti. Ertem Eğilmez küçükken yazlık sinemalarda yeniden yeniden seyrettiğimiz “Hababam Sınıfı” dizisinin, Münir Özkul ve Adile Naşit’li “Gülen Gözler”, “Süt Kardeşler”, “Oh Olsun”, “Neşeli Günler” gibi klasik komedilerin yönetmeni ve yapımcısıydı. Çocukken bizi gülmekten yerlere yatıran filmleri çekebilmek için (ve herhalde bir takım başka dertler yüzünden) kendini yiyip bitirmiş, günde üç paket sigara içmiş ve şimdi ciğerlerinde amfizemle, bir deri bir kemik, evine ve bir koltuğa çakılıp kalmıştı. Ben onun filmleri, bir sürü şarkı ve bir sürü kitap eşliğinde büyümüş, film okulunda okuyup senaryolar yazmaya başlamıştım. 

Ertem Eğilmez, ona biraz yakın olan herkesin deyişiyle Ertem Abi, ilk senaryom “Teyzem”in çekilmesine önayak olan kişiydi. Onunla o yılların en ünlü oyuncusu Müjde Ar sayesinde tanışmıştım. Evine ilk kez “Teyzem”i anlatmak için gitmiştim. Bana bir küçük tanrı gibi anlatılan adamın, iki büklüm, zorlukla yürüyen biri olduğunu görünce biraz hayal kırıklığına uğramıştım. Ama Ertem Abi konuşmaya başlayıp beni yörüngesine aldığında, kendimi yazdığım senaryonun inceliklerini filan anlatmayı bırakıp, doğrudan gerçek teyzemin, gerçek hikayesini anlatırken bulmuştum. Ertem Abi’de insanın bütün yapmacıklığını, bütün savunmasını yıkan ve bir anda en çıplak haliyle konuşma ve kaderiyle yüzleşme zorunda bırakan tuhaf bir karizma vardı. Hayatta bu tür insanlarla karşılaşmamışsanız- ki ender bir deneyimdir- bu söylediğimi biraz zor anlarsınız. 

Neyse, karşısında oturuyordum. Ellerimi nereye koyacağımı bilemiyordum. Biraz kekeleyerek hikayemi anlatmaya başladım. Sonuna doğru biraz açıldım ama hepsi hepsi beş dakika içinde herşey bitti. Ertem Abi beni dikkatle dinledi, dinlerken yüzünde önce utangaç bir gülümseme, sabırsız, sanki sözümü her an kesecek bir ifade; sonra da acayip bir durgunluk, bir dalgınlık belirdi. İçin için korktum ama bu ifadeyi önümüzdeki bir yıl içinde tanıyacak ve bir şeyi beğenip gerçekten ilgi duyduğunda böyle baktığını öğrenecektim. 

“Teyzem” film olarak çekildi, bu ayrı bir hikaye, ondan sonra Ertem Abi bana kendisi için bir senaryo yazmamı teklif etti. Askere gelmeden önceki bir yılı onun evinde haftanın beş gecesi senaryo çalışarak geçirmiştim. Evi sinema çevresinin uğrak yeri; akıl danışma, fikir sorma, senaryo önerme durağıydı. Senaryo çalışması dediğimiz, aslında Ertem Abi’nin uzun uzun yazdığımız filmin hikayesi, karakterleri hakkında konuşması, o an aklına gelen diyalogları bir meddah gibi oynamasıydı. Eve gelen ziyaretçiler de konuya ortak olur, Ertem Abi’nin tekrar tekrar anlattığı sahneleri dinler, fikir belirtirlerdi. Onun konuşmalarını teybe kaydeder, ertesi gün evde oturup kasedi dinler ve işe yarayacak şeyleri not ederdim. Bir manada yine “katip”lik yapıyordum yani, biraz lüks bir katiplik... Sohbet ya da Ertem Abi’nin monoloğu bir süre sonra senaryodan çıkar, tanıdık insanlara, eski filmlere, Türk Sineması’nın kendince bir endüstri olduğu eski şaşaalı günlere, açık saçık anılara ve daha bir sürü şeye uzanırdı. Ertem abi sinemanın teknik tarafına ya da kişisel anlatıma filan önem veren bir yönetmen olmamıştı. Onun için mühim olan, etkileyici bir hikayeyi en kısa yoldan, herkesin anlayıp etkilenebileceği bir şekilde aktarmaktı. Ama gençliğinde “titiz” bir yönetmenken, en küçük ayrıntılara bile neredeyse hastalık derecesinde nasıl önem verdiğini, mesela iki bayat köfteyi gerçeğe uygun olarak çekebilmek için akşamdan nasıl pişirttiğini, nasıl köftelerin çevresindeki donmuş yağ tabakasını görmek için beklediğini anlatırdı. 

 Küfür etmenin bu kadar yakıştığı bir başka adam görmedim. Ertem abi, her hikayesini bin bir detaylı küfürle süslemeye bayılırdı. Çocukluk, ilk gençlik yıllarının tüm hatıralarını tükenmez bir heyecanla anlatıp dururdu. 21 yaşında biri olarak benim, hiç bir zaman anlayamayacağım o “akord tutturma telaşı”ydı bu. Ertem Abi hatıralarından, hatıralarını paylaşmaktan medet umuyordu. Ertem Abi’nin alkollü şeyler içmesi yasaktı ama diğer misafirlerin suç ortaklığı etme kapasitesine göre buzlu viskiler sohbete eşlik eder, ikinci bardağın ve akşamın sonunda mutlaka Ertem Abi’nin gözlerini yaşartacak bir konu bulunurdu. Evin pek çok şeyi gibi, aşınmış kadife kaplı koltukların düzeni de yıllardır aynı kaldığı için; çoktan ölmüş bir yazarın ya da oyuncunun adı geçtiği zaman bile Ertem Abi onun sürekli oturduğu köşeyi işaret ederek konuşurdu. “Sadık Abi bir gün dedi ki...” Sadık Abi’nin olarak benimsenmiş koltukta şimdi ben oturuyor olurdum, parmağı beni işaret ederdi. Kitaplıkta eski iş bir çalar saat sürekli çın çın çınıyla nadir sessizlik anlarını doldururdu. Yazdığımız senaryo, bir sürü etken yüzünden, maalesef iyi bir film olamadı ama yazarken, Ertem Abi’nin yönetmenler, oyuncular, yazarlar, müzisyenler için buluşma yeri olan evindeki sohbetleri izlerken, hem sinemaya hem de hayata dair çok şey öğrendim. 

Askerde gece nöbetleri bitmek bilmiyordu. Ertem Abi’nin hediyesi teybin radyosundan acayip istasyonlar bulur, nöbet saatlerinde gizli gizli müzik dinlerdim. En çok takıldığım program Varşova (sunucusu kendi dilinde varsva gibi birşey derdi) Radyosu’nda gece birden üçe kadar yayınlanan bir rock programıydı. Askerliğin sonuna doğru, bir gece nöbeti sırasında radyoda feci güzel bir şarkı başladı, söyleyenin kim olduğunu bilmiyordum, şarkının ismini de Lehçe sunuştan anlayamamıştım ama birden İngilizce sözleri anladığımı, kısık sesli şarkıcının “Hush little baby, don’t you cry” dediğini farkettim. Bu bal gibi de Summertime’dı. Sunucunun sonraki lafları arasında “Canis Caplin” kelimelerini seçebildim. 

Sonra sabah oldu, o zamana kadar hiç görmediğim büyüklükte bir deniz olan, insanda okyanus çağrışımları yaratan Karadeniz aydınlandı, denize bakarak Summertime’ı düşündüm ve askerden döndükten sonra Janis Joplin’in söylediği Summertime’ı her yerde deliler gibi aradım. Bulduğum zaman kaçınılmaz bir şekilde Summertime’a ikinci kere takıldım ve çok uzun süre Janis Joplin versiyonundan kurtulamadım. Hala ara sıra huşu içinde ziyaret ettiğim ve eskisi kadar çok olmasa bile iki üç tekrar için, içine gömüldüğüm bir şarkıdır. Amerikan Güzeli’nde hikayeyi sanki Summertime tutkunluğum askerden önce başlamış gibi kurmuştum; insanın hayatını yazıyormuş gibi yaptığı sözde “otobiyografik” hikayelerde bile, hayatı üzerinde ufak tefek düzeltmeler yapması kaçınılmazdır çünkü. 

Asıl büyük düzeltmeyi yapabilseydim, şimdi başka türlü yazmak isterdim ama askerlik dönüşü Ertem Abi’yle ilişkim koptu. Ben gençlere özgü o vefasızlık ve kayıtsızlıkla, başka türlü bir pırıltı gördüğüm yerlere burnumun doğrultusunda koşturdum. Ertem Eğilmez bir manada hayatının bütün tecrübesini özetleyen bir vasiyet filmini, bir zamanlar asistanı ya da öğrencisi olan yönetmenlerin yardımıyla yazıp, tekerlekli sandalyede çektikten sonra öldü. Buna inanmıyorum tabii ki. Yıllar sonra bugün bile, Gümüşsuyu’nda oturduğu evin önünden geçerken dönüp bakmamaya gayret ediyorum. Şimdi bir ofise dönüşmüş zemin katın penceresinden, Ertem Abi’nin koltuğunda oturduğunu ve karşısındaki insanlara sürekli hikayeler ve anılar anlattığını; öğütler ve emirler verdiğini göremeyeceğim için... 

O bitmek bilmez gece sohbetlerinin sonunda herkes gittikten sonra yalnız kaldığımız bir sırada, iki viski sırasında taktığım şarkılardan, şarkı tiryakiliğimden filan bahsetmiştim. “Sen çok içli çocuksun yahu” demişti. “İyi sinemacı olacaksın, çok iyi olacaksın. Ama biraz bırak, böyle herşeye takma, çok içlendiğin şeyleri otur kitap olarak yaz, herşeyin sineması olmaz.” 

Ben içli bir çocuk olarak görülmek istemiyordum. Derin, ağır ve akıllı bir adam olmak istiyordum. Herşeyin sineması olsun istiyordum. 

Tabii ki zaman üzerimizden geçiyor ve herkesi ama herkesi daha içli, daha yüzeysel, daha akılsız, daha eli kolu bağlı yapmayı ve herkesi hizaya getirmeyi çok iyi biliyor. Ben bir istisna olmak isterdim, olamadım. 

Bu yazdıklarımı Ertem Abi de okuyacakmış gibi yazıyorum, ne kadar isterdim okumasını... Yüzünde beliren utangaç gülümsemeyi görmeyi ne çok isterdim. 

 Bu yazı Öykülem dergisinin 2017 Sonbahar sayısında yayınlandı.

İzmir Life - Söyleşi: Selin Tekin

 

-20 yaşınızdayken senaryosunu yazdığınız, 1986 Milliyet Gazetesi Senaryo Yarışması’nda birincilik ödülü alan, Halit Refiğ tarafından filme çekilen ve gerçek bir hikâyeden esinlenen Teyzem, zamanla kült bir film oldu. Teyzem’in sizin yönetmenliğinizde yeniden çekileceğine dair haberler filmin sevenlerini heyecanlandırmıştı. Buna dair, “Teyzem’i yeniden çekmek benim için basit bir remake değil, yükünü yıllardır taşıdığım bir mecburiyet” diyorsunuz.  Teyzem yeniden sizin yönetmenliğinizde hayat bulacak mı? Senaryoda değiştireceğiniz noktalar olacak mı? İkinci filmlerin birincileri ile kıyaslandığını görüyoruz, bu bağlamda çekinceleriniz var mı?

Yazdığım tüm senaryolar içinde yeniden çekmek istediğim tek işim Teyzem. 2012'de bir oyuncu arkadaşla birlikte, büyük bir yapım şirketiyle olumlu bir görüşme yapmıştık. Senaryoyu yeniden yazmıştım ama o günlerde maddi koşullar el vermedi, olamadı. Büyük bütçeli bir iş, şu anki sinema ortamında zor görünüyor ama bir gün çekeceğim o filmi. Teyzem benim kendi hayatımdan, teyzemin hayatından esinlenen bir hikaye. Ama bu hikayeyi yeniden çekmeyi başarırsam adı Teyzem olmayacak. Yaşanmış bir hikaye olduğu için elbette çok benzer noktalar olacak ama bambaşka bir film, başka bir yorum. Teyzem'le kıyaslanmayacağını umuyorum. 

-Teyzem için, “Yıllarca o senaryonun samimiyetine yetişmeye çalıştım” ifadelerini kullanmışsınız. Hangi filminiz, Teyzem’in senaryosunun samimiyetine en yakın yerde duruyor?

9 bildiğim her şeyi unutup, sıfırdan kurduğum bir işti. Ara ve Nar'ı da sayabilirim. Son olarak Aşk, Büyü vs kendimden çok şey kattığım, o samimiyete yaklaşmaya çalıştığım işlerimden biri. 

-Teyzem’in ardından 7 senaryonuz daha filme çekildi… Sonrasında sanırım sinemaya bir ara verdiniz. Reklamcılık alanında çalışmalar yaptınız. Peki senaristlikten yönetmenliğe geçişiniz nasıl oldu? 

1990 - 2000 arası reklam ajanslarında çalıştım. 1996'dan başlayarak RPM'de, yaratıcı yönetmenliğin yanında reklam filmleri de çekmeye başladım. Çektiğim birkaç reklam ödüller aldı. Reklam çekmek setlerde, stüdyoda bana teknik deneyim kazandırdı. İlk filmim 9'u, sadece senaryo olarak değil teknik manada hayal edebilme imkanım oldu.

-2001 yılında yazıp yönettiğiniz ilk film 9, büyük bir başarı yakalayarak 2003 yılında Yabancı Film Oscar’ında Türkiye’nin adayı seçildi. İlk senaryonuzda ödül aldınız ve çok gençtiniz, ilk yönetmenliğinizde de bu önemli başarıyı yakaladınız. Bu ilk ve önemli adımların size kattıkları neler oldu? 

Ödüller elbette yol açıcı, cesaret verici. Teyzem'in başarısı benim senaryocu olmamı sağladı. 9'un Türkiye'nin Oscar adayı seçilmesi de benim için çok büyük sürprizdi. Ama Oscar'da finaldeki beş adaydan biri olabilmek için, arkanızda büyük tanıtım desteği olması şart. Amerika'da olmanız, özel gösterimler, buluşmalar düzenlemeniz, ciddi bir PR etkinliği yürütmeniz gerek. Biz 9'u olağanüstü küçük bir bütçeyle yapmıştık, yapımcılar olarak filmin tanıtımını üstlenmek bir yana, Los Angeles'e gidecek paramız bile yoktu. O günlerde Oscar adayı filmlere devlet de destek olmuyordu. Dolayısıyla film diğer ülkelerin adaylarıyla birlikte Telluride ve Palm Springs festivallerinde gösterildi, finale kalması gerektiğini söyleyen birkaç güzel eleştiri çıktı, yıllar sonra 9'u o dönemde görmüş ve beni hatırlayan birkaç yabancı sinemasever ile tanıştım ama o kadar. 

-Ertem Eğilmez, Atıf Yılmaz, Halit Refiğ gibi isimlerle çalıştınız… Yeşilçam’ın içinden gelmek, usta isimlerle çalışmak sinema hayatınızı nasıl etkiledi?

Yeşilçam'ın son günlerine yetişip bu büyük ustalarla çalıştığım, sinemayı onların yanında öğrendiğim için kendimi çok şanslı sayıyorum, onları çok sık anıyorum. Kendi filmlerim onların filmlerinden çok farklı, anlattığımız şeyler, üsluplarımız bambaşka. Ama onlardan iş ahlakını, ekonomik çalışma yöntemlerini, yaratıcı insanlara saygıyı öğrendim. Onlardan öğrendiğim temel ilkeleri hala uyguluyorum. 

-Yeşilçam’ın ardından Türk sinemasına geçişi çok yakından gözlemleyen biri olarak; Yeşilçam ve şimdiki dönemi kıyasladığınızda arada ne tür farklılıklar var, neler değişti? 

Türk sineması 90'lardan itibaren büyük bir değişim yaşadı. 80'lerde bağımsız sinemadan söz etmek imkansızdı. Öncü birkaç yönetmen sayesinde bir yandan bağımsız sinema gelişip, yabancı festivallerde kendini gösterdi. Öte yandan ticari sinema da kendini yeniledi ve büyük kitlelere hitap eder oldu. Son iki-üç senedir yeniden bir değişim (bu sefer geriye doğru) geçiriyoruz. Öncelikle seyirci sayısında kayda değer düşüşler yaşandı. Derken yapımcı-dağıtımcı şirketler arasında anlaşmazlıkla başlayan krize pandemi büyük bir darbe vurdu. "Şimdiki dönem" derken nasıl bir şey kast etmeliyiz, bilemiyorum. Bildiğim kadarıyla pandemi sonrası salonlar açıldı ama henüz seyirci sinemaya dönmüş değil. Bir çok salon kapanma tehlikesi yaşıyor. Şu an yapılan filmler, sinema kaynaklarından değil, digital platformlar ve bağımsız yapımcılar tarafından finanse ediliyor. 

-Sizi yazmaya iten, sinemaya yönelten ana duygu nedir?

Bir tür "haksızlığa ititraz" duygusu. Yazdığım her şeyde, çektiğim filmlerde en belirgin ortak tema bu sanırım. 

-Hikâyenin oluşum süreci, yazma süreci ve çekme süreci uzun bir yol… Bu yolculukta en zorlandığınız ve en keyif aldığınız kısım hangisi? 

En çok acı çektiğim kısım hikayeyi bulmak ve senaryoyu yazmak, bir senaryo bitttiğinde dağları delmişim gibi bir duygu yaşıyorum. En zorlandığım kısım finans arayışı, çok zengin olmayı sadece bu yüzden isterdim. En eğlendiğim kısım elbette çekim ve kurgu-ses aşamaları, bütün zorluğuna ve kaçınılmaz aksaklıklara rağmen.

-Senaryo yazıp film çekmenizin yanı sıra yazdığınız kitaplar, çektiğiniz fotoğraflar ve çizimler var. Çok yönlü yanınız, filmlerinize nasıl yansıyor? Bu alanların birbiriyle etkileşim içine girip size farklı bakış açıları kazandırdığını düşünüyor musunuz?

Sinema dışında yaptığım her şey bence yine hayata sinemacı gözüyle bakışımın sonucu. Filmin çekemeyeceğim hikayelerimi oturup yazıyorum, kitap olarak yazıyorum. Çektiğim fotoğraflarda, yaptığım resimlerde de filmlerimin izleri var. 

-Son filminiz Aşk Büyü vs.’yi yazma ve çekme sürecinizi anlatır mısınız? Hikâye nasıl ortaya çıktı, çekim süreci nasıl gelişti? 

2016'dan itibaren yaz kış Büyükada'da yaşadım. Hikayeyi orada bir gün içinde geçmek üzere tasarladım. Baştan itibaren küçük bütçeli, kendi kontrolümde yapabileceğim boyutta bir proje hayal ettim. Selen Uçer ve Ece Dizdar'la işin en başından itibaren birlikteydik. Projenin her aşamasını birlikte yaşadık. 2019 kışında bir "fragman" çektik film için. Onu sosyal medyada paylaşıp finans arayışına girdik. Yapımcı-Yönetmen Tayfur Aydın filme yapımcı olarak, Mimar Fuat Volkan yapımcı ortak olarak girdiler. Film ekibinin çoğu benim ya da Tayfur'un yakın arkadaşlarıydı. Çok çok küçük bir bütçe ve ekiple, 12 gün içinde çektik filmi. Hiçbir pahalı ekipman, sinema ışığı, figürasyon, vb kullanmadık. Meslekte usta insanların bir araya gelip, profesyonel bir tasarımla ama gayet amatör bir heyecanla çalıştığı bir iş oldu.

- Mekân olarak neden Büyükada’yı tercih ettiniz? Ve filmin isminin bir öyküsü var mı? 

Dediğim gibi adada yaşıyordum, oranın doğasından, mimarisinden çok etkilendim. Filmin ismi yazdığım bir diyalogtan çıktı. Karakterlerden biri "Aşk, büyü vesaire, bunlar aynı şeyler" diyor. Bir de 90'larda bir saç jölesi için reklam senaryosu yazmıştım, sloganı "Gençlik, güzellik vs" idi. Bir manada kendimden çaldım.

-Aşk, Büyü vs. çok sevildi, çok sayıda önemli ödüle değer görüldü. Film, izleyiciyi nasıl bu kadar içine aldı? Ve neden bu kadar çok beğenildi? 

Bunun sırrını bilmiyorum açıkçası. Bilsem her filmimde uygulamaya çalışırdım. Bazı filmler, bazı hikayeler birden zamanın akışında, seyircide bir damar yakalıyor. Bu hikayenin de anlatılma zamanı gelmiş sanırım. Ama şunu söyleyebilirim: Aşk, Büyü vs karakterlerine dışarıdan bakmayan, cinsellik konusunu suistimal etmeyen, gerçek bir dert anlatmaya çalışan bir film. Ayrıca görsel-işitsel dili de benzer bir samimiyete sahip. Şu an TV ekranlarını dolduran şiddet içeren dizilere benzemiyor, Türk filmlerinin de çoğuna benzemiyor. Sanırım özellikle genç seyircinin bir "samimiyet" arayışına, ihtiyacına cevap verdi film.

-“İki kız bulur, hayatın sırrını, apansız mısrasında bir şiirin” sözleri ile başlıyor film. Edebiyat özellikle şiir sinemayı nasıl etkiliyor? Bir film izleyicisine nasıl “şiir gibiydi” dedirtebiliyor? Edebiyat ve sinema arasındaki ilişkiye dair yorumunuz nedir? 

Ben edebiyatla hep iç içe oldum. Bazı sinemacıların esin kaynağı yine sinemadır. Benim için önce hayatın kendisi, sonra da edebiyat kaynak oldu. Şiir her zaman hayatımda büyük yer kapladı. Kendim hiç yazmadım ama şiir okumayı, İngilizce'den şiir çevirmeyi severim. Geçen Aralık ayından beri arkadaşlarla her hafta bir akşam çevrimiçi toplanıp şiirler okuduğumuz bir Şiir Kahvesi yapıyoruz. Bu salgın günlerini az ruhsal hasarla atlatmama sebep olan bir etkinlik oldu. 

-Filmlerinizde öne çıkan karakterler kadınlar… Kadın karakterleri daha iyi yazdığınızı söylüyorsunuz. Bu filminizde de iki kadının aşkını anlatıyorsunuz. Vurgu yaptığınız noktalardan biri de sınıf meselesi… Reyhan, filmin bir sahnesinde ilişkilerine dair Eren’e “Zengin kız fakir kıza tutulur. Melodramın kralı.” diyor. Filmin Yeşilçam ile bağı nedir? Yeşilçam’a bu sahne ile bir selam verdiğinizi söyleyebilir miyiz? 

Benim için filmin Yeşilçam'la bağı o diyalogtaki küçük şaka kadar. Bir Yeşilçam melodramında hiçbir şey bu filmdeki gibi olmaz sonuçta. Ama içinden çıktığım bir dünyaya, bir geleneğe "Zengin kız, fakir oğlan" filmlerine bir selam yollamak istedim. 

-Aşk, Büyü vs.’nin Atıf Yılmaz’ın Düş Gezginleri filmiyle “bir his, bağlam ortaklığı” olduğu görülüyor. Düş Gezginleri, 1992’de Kültür Bakanlığı desteği ile çekilerek gişe rekoru kırabilen bir film olmuş. Aradan geçen yıllarda Türkiye’de neler değişti? Türkiye sinemasında kuir hikâyelerin temsili neden bu kadar az? 

Türkiye'de LGBT karakterlerin olduğu filmler gişe yapmıyor. Düş Gezginleri iş yapmış ender bir örnek. Türk filmlerinin çoğunda gay karakterler ikinci, üçüncü derecede dekoratif unsurlar olur. Genellikle çok karikatürize çizilir. Toplum da bu konuda, genelde cinsellik konusunda dev bir iki yüzlülük içinde. Eşcinsellik yokmuş gibi yapılıyor. Tecavüz, taciz, cinsel suçların tavan yaptığı ama tüm suçların ört bas edildiği ve erkeklerin "namus"unun temiz kaldığı bir ülke. Cinsellik konuşulamıyor. Konuşulmadıkça daha zehirli, tehlikeli bir birikim doğuyor. 90'larda da daha iyi değildi durum. Ama günümüzde iktidar, kutuplaştırma siyasetinin sonucu olarak LGBT birey ve dernekleri şeytanlaştırıyor, hedef gösteriyor. Bütün bunların sonucunda ticari yapımcılar bu konuları işlemekten korkuyorlar, kanallar yer vermek istemiyor. 

-Ve yeni kitabınız, ilk çocuk kitabınız, Ada ile Böcü… Resimleyen de sizsiniz, yazan da. Bir çocuk kitabı yazma fikri nasıl ortaya çıktı? 

Artık yetişkin insanlar olsalar da, zamanında kızlarıma çok çocuk kitabı okudum. Onlarla birlikte keyif alırdım kimi kitaplardan. Çocuk kitabı yazma fikri hep aklımın bir köşesindeydi ama sanırım her şeyin bir vakti var. Yetişkinler için onca film ve kitaptan sonra galiba çocuklar için bir kitap tasarlayacak olgunluğa ancak gelebildim. 

-Çocuklar için yazıp çizmek nasıl bir deneyim? 

Yetişkinlere yazmaktan daha zor. Genelde yazar çizerken, okuru, seyirciyi unutuyorum. Kendim gibi, çekincesiz konuşabiliyorum. Çocuklarla öyle olması zor. Elbette belli sınırları gözetmek zorundasınız. Ama bir yandan sesinize bebekçe bir ton verip "n'apıyosun çen?" gibi çocuk taklidiyle konuşursanız, çocuklar sizi ciddiye almıyor. Ders veren, üstten konuşan kitapları zaten sevmiyorlar. Belli sınırlar içinde yine yetişkinlerle konuşur gibi seslenmeniz gerek onlara. 

-Karlı bir kış günü Kadıköy İskelesi’nden kalkan bir vapurda geçen hikâyenin baş kahramanı Ada, hayal dünyası çok geniş bir çocuk. Sizin çocukluğunuzdan izler taşıyor mu bu hikâye? 

Benim çocukluğum Ege köylerinde, sonra da İzmir'de geçti. İstanbul'u, vapurları, karı sonradan tanıdım. Ama benim de hayalgücüm Ada gibi genişti diyebilirim. Onun gibi biraz yalnız bir çocuktum. Bir köşeye çekilip kendi kendime "masal anlatmak" çocukken en sevdiğim şeydi. Elimin altındaki nesnelerle bir hayal sahnesi kurardım, taşlar, deniz kabukları, anahtarlar canavar ya da savaşçı olurdu, arenalarda kalelerde maceralar yaşarlardı. Kendimi kaybederdim bu "masal"ların içinde. Çerden çöpten kurduğum hayaller şimdiki bilgisayar oyunlarından daha canlıydı.

-Diğer kahraman “Böcü”, o bir “öteki” o soğukta vapura alınmıyor. Ada onun vapura girmesini sağlıyor, Böcü mutlu, Ada da yalnız değil artık… Filmlerinizdeki gibi çocuklar için olan bu hikâyede de haksızlık yaşayanları anlatmaya, savunmaya çalıştığınızı söyleyebilir miyiz? 

Evet, bütün işlerime yayıldığını söylediğim "haksızlığa itiraz" teması burada da var. Ama ben Ada kadar cesur bir çocuk değildim, o benden daha girişken. Böcü'yü kurtarmak için harekete geçebiliyor. Ben o yaşta herhalde ancak seyreder ve üzülürdüm, sonradan da hikayesini yazardım, kitaptaki gibi kurallara meydan okuyamazdım. 

-Üzerinde çalıştığınız projeler var mı? Bir film projesi için mi Glasgow’da bulunuyorsunuz? 

Glasgow'a üniversiteden bir arkadaşımın davetiyle geldim. Film projesi sonradan gelişti. Burada geçen İngilizce bir senaryo yazdım: Mrs Kara Goes to Glasgow. Türk bir kadının Glasgow maceraları. Buralı bir yapımcıyla tanıştım, senaryoyu çok beğendi, birlikte çalışmaya karar verdik. Film şu an finans arayışında, yapımcı çeşitli fonlara başvurdu, bütçe toparlanabilirse çekeceğiz. Şu an en büyük hayalim bu. Evlere kapandığımız günlerde oldukça üretken bir dönem geçirdim. Türkiye için de çalıştığım işler oldu. Bir dizinin genel hikayesini geliştiren ekipte yer aldım. Kerem Ayan'ın çekeceği bir film için yeni bir senaryo yazmıştım, burada bitirdim: Oregon adı.

-Son olarak İzmir ile ilgili duygu ve düşüncelerinizi paylaşır mısınız?

İzmir doğduğum, büyüdüğüm, dünyayı ilk tanıdığım şehir. 20 yaşımdan beri, kısa aile ziyaretleri dışında bir daha uzun süreli yaşamadım orada. Ama anne-babam hala oradalar, her gelişte "evimdeyim" duygusunu aldığım şehir. İzmir'in uygarlığını, rahatlığını, canlılığını çok seviyorum, çok özlüyorum.

İzmir Life, Ağustos 2021

"Hikayeler hayatta tek varlığım." - Pegasus Röportajı - Müjde Işıl

Kendi senaryolarını filme çeken yönetmen olmak hem zor hem de ayrıcalıklı bir özellik. Siz bunun üzerine kitap yazarlığını da ekliyorsunuz. Yazmak hayatınızda nasıl bir yer tutuyor? Nelerden besleniyorsunuz?

Açıkçası yazmak benim sonradan başıma geldi. Edebiyatı bütün sanatların anası olarak gördüm ama çocukluk hayallerim içinde yazar olmak yoktu. Hayalim ressam olmaktı. Sinema okurken, aslında sinemanın benim için asıl alan olduğunu, sinemada hikayeler anlatmak için doğduğumu anladım. Okul boyunca da yönetmen olma hayalleri kurdum. Ama Yeşilçam'ın 80'lerdeki ortamında benim gibi 20'li yaşların başında, zihni bin bir türlü hayalle dolu aklı bir karış havada bir çocuğun, klasik usta-çırak ilişkisi düzeninde bir zanaat işleyişinden geçip yönetmen olması imkansızdı. Sinemaya girebilmek için tek çarem yazmaktı. Okuldayken Teyzem'in ilk versiyonunu yazmıştım. Onun çekilmesi için çok uğraştım. Büyük şans eseri karşıma Ertem Eğilmez, Müjde Ar, Leyla Özalp gibi projenin potansiyelini gören, çok destek olan insanlar çıktı. Teyzem çekilip başarılı olunca kendimi peşpeşe senaryolar yazarken buldum. Arada sinemanın krize girdiği yıllarda, on bir yıl reklam yazarlığı yaparak geçti. Yazmak bir dönem tek geçim kaynağım, mesleğim oldu. Ama ilk senaryomdan 35 sene sonra bile yazmak benim için çok acı verici bir süreç. Sinemanın en zorlandığım, en çok acı çektiğim kısmı senaryo yazma aşaması. Romanlarımı, hikayelerimi hep başka çare kalmadığı için, o hikayeleri film olarak çekemeyeceğim için yazdım. Bir yandan da hikayeler, hayatta tek varlığım. Hayatımı onlar sayesinde kazandım. Ne olduysam onlar sayesinde oldu. Neredeyse kutsal bir mana atfediyorum yazmaya.

Amerikan Güzeli, Aşkın Alfabesi, Kuyruk, Işık Gölge Oyunları ve Bana Göre Kıyamet adlı beş kitaptan sonra ilk kez bir çocuk kitabına imza attınız. Bu süreç nasıl gelişti, çocuk kitabı yazmak uzun zamandır aklınızda var mıydı? 

Şimdi biri 26 diğeri 21 yaşında olan iki kızım var. Okumayı bilmedikleri günlerde, onlara çok çocuk kitabı okudum. Bazı kitaplardan cümleler ve resimler hala aklımda. Birgün ben de küçük çocuklar için bir şeyler yapmayı hep istedim. Ama her şeyin bir zamanı var demek ki, ancak sıra geldi. 

“Ada ile Böcü” bir vapur yolculuğunda geçiyor. Kitabın girişinde İstanbul’da en sevdiğiniz yerlerin vapurlar olduğu yazılı. Küçük Ada'da sizi yansıtan neler var?      

Ada gibi ben de yalnızlığı hiç sevmiyorum. Yalnız kalınca her şeyden nefret etmeye başlıyorum. Ama herhalde en çok benzeyen yanımız hayal gücümüzün genişliği. Bu yolculuğu, vapurun renkli yolcularını onun yaşında ben de hayal edebilirdim. Ama Ada benden çok daha cesur bir küçük kız. En azından gördüğü bir haksızlığa karşı durabiliyor, hatta haksızlığı düzeltebiliyor. Ben onun yaşındayken çok utangaç, içine kapanık bir çocuktum. Ada'nın yerinde olsam büyük olasılıkla hiç sesimi çıkaramaz, Böcü'yü kurtaramazdım. Belki sonradan eve gittiğimde, oturup resmini çizer ve acıklı bir hikayesini yazardım. Ada'da özendiğim, küçükken olmak istediğim bir çocuğu yazdım diyelim.

Vapur yolculuğunda türlü türlü hayvanların olduğunu okuyoruz. Hepsi de çiftler halinde. Nuh'un Gemisi vurgusundan söz etmek mümkün mü? 

Elbette, Nuh'un Gemisi hikayesi ya da efsanesi, bir çok başka hikayeye, resme, filme, çocuk kitaplarına, karikatürlere, oyuncaklara esin kaynağı olmuş. Her hayvandan bir çift ve bir gemi deyince Nuh'un gemisinin akla gelmemesi imkansız. Bu bilerek seçtiğim esprili bir göndermeydi. Çocukken bu dini hikayeleri çok okudum. Aklımda iyi yer etmiş olmalı. Ama sakın yanlış anlaşılmasın, bu dini göndermeleri olan bir mesel değil. Kitapta bir Nuh yok, başka "günahkar" insanlar yok, yağmur-tufan değil meteorolojinin tahmin ettiği kar var. Kitabın derdi başka. 

Kitaptaki çizimler de size ait. Sanat evreninizde resim önemli bir yer tutuyor. Resim yapmak yazıyı tamamlıyor mu, farklı bir ifade tarzı mı sizin için?        

Benim için görsel dünya her zaman dilsel dünyadan, yazıdan önce var oldu. Senaryo yazarlığından geldiğim için, filmlerimin çoğunda diyaloglar önde olduğu için, bana yazarlık tarafı ağır basan bir sinemacı gözüyle bakılır hep. Oysa bu daha çok filmlerin bütçeleriyle ilgili bir durum. Görsel işçilikle uğraşacak bütçeniz yoksa ister istemez metin öne geçiyor. İşin temeli şu: Bir yazar kelimeler ve cümlelerle düşünür, günlük hayatta gözlemlerini dil ile yapar, aklına not eder. Ben sürekli görsel notlar alıyorum: Şu ışık, şu gölge, şu açı, mekanın bu köşesi vb. Sonradan bunları bir şekilde yazı diline tercüme ediyorum. Senaryolar da böyle gelişiyor, romanlar da. Aslında Ada ile Böcü ilk adımda resimlerle başladı, yazısını resimlere göre sonradan yazdım. Hatta tamamen resimlerden oluşan, hikayesini sadece resimlerle anlatan bir kitap yapmayı hayal etmiştim. Ama çizerliğim sınırlı. Resim eğitimi almadım. Kendi kendime eğlenir gibi çizdim hep, çizdikçe de keşfettim ve öğrendim. Bu yüzden yazının yardıma koşması şarttı. 

Çocukların genelde öcülerden korkutularak büyütülmesine karşın bu kitapta öcü ile barışık bir çocuk görüyoruz. Hikayeyi bu temel üzerine kurmanızın amacı neydi?

Öcüden korkan çocuk büyüklerin dünyasından, kurallarından çıkamaz. Öcülerden korkanlar, hayatta hiçbir şeyi değiştiremez. Tarih boyu insanlığı ancak kendisine öğretilen öcüleri, yabancıları, karanlıkta kalanları merak eden, anlamaya çalışan "yaramaz" çocuklar ileriye götürmüş... Elbette hayatta gerçek tehlikeler de var, çocuklara tedbiri de bir şekilde anlatabilmek gerek. Ama bence her çocuk kuralların esneyebileceğini, bozulabileceğini, her "öcü"nün dendiği kadar korkunç olmadığını anlayarak, bir özgürlük duygusuyla büyümeli. Hayal kurduğumu biliyorum, böyle çocuklar, böyle büyükler çok az çıkıyor, o yüzden de insanlık çok yavaş ilerliyor. 

   

Çocuk kitabı yazmanın, yetişkinlere yönelik kitap yazmaktan farkını nasıl tanımlarsınız? Neleri önceliklendirmek gerekiyor ve siz nasıl bir yöntem izlediniz?

Çocuklar için yazmak ayrı bir uzmanlık alanı aslında. Hem dilde, kurduğunuz dünyada bir çok unsura dikkat etmeniz gerek; hem de "şimdi çocuklara göre, çocukça bir şey yapayım" demeden, yetişkinlerden daha dikkatli, daha duyarlı ve çok akıllı okurlar için yazmanız-çizmeniz gerek. Her işimde olduğu gibi arkadaşlarıma danıştım, yazar ve çizer Behiç Ak'la sohbet ettik mesela. Behiç'in diğer işleri yanında çok başarılı çocuk kitapları var. Hikayede benim dikkat etmediğim ayrıntılara dikkatimi çekti, ondan çok şey öğrendim. Bir de editörüm Bahar Ulukan'ı dikkatle dinledim. "Bu cümle çocuklar için fazla uzun" dediyse, kendi yazdığımda inat etmedim. 

Çocuk kitabı yazmaya devam edecek misiniz?

Edeceğim umarım. Belki Ada ile Öcü'nün yeni maceraları olur. Belki yepyeni bir desen ve yazı fikri gelişir. Şimdi bilemiyorum. Maalesef hiç planlı programlı yaşayan biri olamadım. 

Yerli ve yabancı festivallerden büyük ödüllerle dönen Aşk, Büyü vs.'den sonra yeni projeler var mı gündeminizde?  

Son bir buçuk yıldır Glasgow'da yaşıyorum. Burada geçen bir senaryo yazdım. Şimdilik en büyük hayalim burada onu çekebilmek. Buralı bir yapımcıyla tanıştım, projeyle çok ilgilendi: Çeşitli destek fonlarına başvurduk, üzerine çalışıyoruz. Umarım çok uzun süre beklemeden finans bulunur ve hayata geçebilir. Türkiye için de iki mini dizi projesi geliştirdim ama şu an o cephede bir hareket yok. 

Pandemi başladığından beri bu süreci Glasgow'da geçirdiniz. Sosyal medyada sık sık fotoğraflarını paylaşıyorsunuz ama Glasgow'u bir de sizden dinlesek... Nasıl bir şehir, gezdiğiniz diğer dünya şehirlerinden farkları neler?  

Glasgow İskoçya'nın en büyük şehri. Bir saat mesafedeki Edinburgh başkent ve çok daha turistik, dekor gibi güzel bir şehir. Ama bir çok iş için merkez Glasgow. 19. yüzyıl sonlarında dünya ticaretinin, sanayinin çok önemli bir merkezi olmuş. Nüfusu şimdikinden çok daha kalabalıkmış. O görkemli geçmişin izlerini şimdi de mimaride, şehrin kurulumunda görmek mümkün. Sanayi ve uluslararası ticaret başka yerlere kaydığı için 1950'lerden itibaren yoğun yoksulluk, işsizlik, uyuşturucu ve şiddet sorunları yaşanmış. Bir dönem Britanya'nın suç oranı en yüksek yerlerinden biriymiş. 1990'lardan itibaren şehir bir yenilenme sürecine girmiş. Teknoloji, bilişim ve kültür yatırımları yapılmış. Şimdi o yenilenme sürüyor. Ben şehrin "normal" halini ancak bir buçuk ay görebildim, müzelerin, kitapçıların, tiyatroların, konserlerin tadına tam varamadan pandemi buraya da ulaştı ve "lockdown"-kapanma dönemi başladı. Glasgow'u sadece çoğu zaman bomboş sokaklarda saatlerce yürüyerek tanıdım. Şimdi şimdi bir "normale dönüş" yaşanıyor, her yer açılıyor, sosyal hayat eski haline dönüyor. Şimdilik uzun süreli bir misafir gibiyim, herşeyim İstanbul'da hala, aklım da biraz orada. Glasgow filmimi çekebilirsem, gerçek bir işim olursa, burada hayatım asıl o zaman başlayacak sanırım. 

 

Love, spells, and all that - Kenan Behzat Sharpe - August, 2020

 Kenan Behzat Sharpe

Love, spells, and all that

Amid rising homophobia and social inequality in Turkey, the latest film from director Ümit Ünal is a timely reflection on how love unites people and society rips them apart.

Two women cross paths on the streets of Büyükada, the Istanbul island where bougainvillea blooms and stray cats roam. As teenagers, the two women were lovers. However, 20 years have passed since they have seen each other. What is the mysterious force that binds them together after all these years? And what can they do about it? 

Thus begins Love, Spells and All That (Aşk, Büyü vs), the latest film from director Ümit Ünal. Amid rising homophobia and social inequality in Turkey, this film is a timely reflection on how love unites people and society rips them apart. 

Ece Dizdar plays Eren, the daughter of a government minister. Reyhan’s (Selen Uçer) family work as gardeners and caretakers of the minister’s summer villa on Büyükada. While they are teenagers, these two girls from very different backgrounds fall in love. Everything is idyllic until Eren’s mother walks in on her and Reyhan in bed together. Reyhan is disowned by her family and effectively blacklisted from holding a job due to the intervention of Eren’s powerful father. Reyhan eventually returns to Büyükada to live when she’s certain that no one recognizes her anymore. Eren, in contrast, is sent to boarding schools abroad and eventually settles in Paris. 

Two decades pass. Eren returns to Turkey and decides to find Reyhan, with whom she is still in love. Eren asks Reyhan to run away with her. Reyhan, who has settled into a precarious but stable enough life on the island living with a boyfriend, is shocked to see her teenage lover again. Reyhan tries to convince Eren that she is not smitten but rather the victim of a love spell she paid an old woman to perform when they were first separated as teenagers. 

The film centers on a day filled with Reyhan and Eren’s conversations. These range from hostile and accusing to intimate and flirtatious. The powerfully written dialog reveals the complexity of their feelings for each other and the weight of all the years spent apart. The viewer watches the two women as they wander the picturesque streets and hills of the island, trying to process the past and figure out what’s next. Though neither fully believes in magic and superstition, they set off to undo the love spell. In the process, they discover more about themselves and each other than they reckoned for. 

Director Ümit Ünal started his career working for Yeşilçam, Turkey’s classic film industry known for its nostalgic black-and-white melodramas. Love, Spells and All That reworks some of the Yeşilçam cliches for the present. As Reyhan puts it in the film, ““Rich girl falls for a poor... girl. A perfect melodrama!”

This is how Ünal describes why he decided to play with this cinematic tradition to create a film about love between two women:

“As a screenwriter-director who honed his craft in the 1980s, this is my contemporary response to the conventional Turkish cinema and my country's climate getting more oppressive by the day. It is a combination of my formative years in Yeşilçam and my recent independent, small scale films with big questions behind them. Love, Spells and All That challenges and queers a genre that has long been heteronormative. It is a heart-breaking modern melodrama, an absurd conflation of the secular and the superstitious, and a queer nostalgia commenting on today’s Turkey.”

What is refreshing about Love, Spells and All That is how it treats lesbian love as a non-issue. While it is clear that the characters have had their lives ruined because of how society sees them, the film is more focused on the specific dynamics of their relationship as well how social class affects it. While Reyhan had to abandon her plans to go to college and experienced poverty after the affair was discovered, Eren went to France to study Lacanian psychoanalysis. While they have both longed for each other, the specific ways they experienced homophobia and sexism cannot be the same while the financial resources at their disposal are so different. 

In this way, the love between Reyhan and Eren is presented as fully human, which also means flawed. There are few precedents for a film of this kind, presenting a lesbian relationship in all its complexity, in Turkey.

For her portrayal of Reyhan, Selen Uçer won the award for Best Actress at the Antalya Golden Orange Film Festival in 2019. In her acceptance speech she commented on what the film shows about love:

“[It is] a love story. The love story that all of us know, actually. But different…not of the model that we are taught. It’s the story of two people who actualize themselves in a world that treats those who are different or new as strange—judging and transforming them into the ‘Other.’” 

If there is a spell in this film, it is the ability to immerse ourselves in the love and conflict between two extraordinary characters. It is the magic of a good film to allow us to inhabit another’s world, even if only for an hour and a half. 

https://www.duvarenglish.com/columns/2020/08/14/love-spells-and-all-that

Öyle Bir Kadın - Her Kind by Anne Sexton

Öyle Bir Kadın 

Anne Sexton 

Dışarı vurdum kendimi, cinli bir cadı 

Kara göklere musallat, geceleri daha cesur, 

Fesat hayallerle attım bir tur 

sıradan evler üzerinde, ışıktan ışığa:

Yapayalnız, on iki parmaklı, kafadan. 

Böyle bir kadın sayılmaz tam kadından 

Ben öyle bir kadındım. 

Ormanda buldum ılık mağaralar 

Tavalarla doldurdum, raflar, biblolar, 

dolaplar, ipekler, sayısız eşya; 

yemek yaptım kurda kuşa 

Topladım ortalığı ettim dırdır, 

Böyle bir kadın hep yanlış anlaşılır 

Ben öyle bir kadındım. 

 Beni sen taşımıştın, arabacı, 

Çıplak kollarımı salladım köylerden geçerken 

Son aydınlık yolları keşfettim, hayatta kalan, 

Alevleriniz hala yakarken kalçalarımı 

Kaburgalarım çarklarda çatırdarken 

Böyle bir kadın utanmaz ölmekten 

Ben öyle bir kadındım. 

Anne Sexton'un "Her Kind" şiirinden çeviren: ÜÜ.